Δευτέρα 19 Μαΐου 2008

Ο τραγικός ήρωας και ο ήρωας της πίστης

ΣΑΙΡΕΝ ΚΙΡΚΕΓΚΩΡ (απ'το βιβλίο του "φόβος και τρόμος") :
"Θα ξεκαθαρίσω τη διαφορά της σύγκρουσης, όπως παρουσιάζεται στον τραγικό ήρωα και στον ήρωα της πίστης. Ο πρώτος έχει τη βεβαιότητα ότι η ηθική υποχρέωση παροντοποιείται πλήρως μέσα του, από το γεγονός ότι μεταβάλλει αυτήν σε μόνη επιθυμία του. Έτσι ο Αγαμέμνων μπορεί να πει: απόδειξη ότι δεν απιστώ στο πατρικό μου χρέος είναι ότι αντικείμενο του χρέους μου είναι η επιθυμία μου. Εδώ λοιπόν χρέος και επιθυμία βρίσκονται αντιμέτωπα. Δεν υπάρχει ευτυχέστερη σύμπτωση στη ζωή απο το να ταυτίζονται χρέος και επιθυμία, και αντίστροφα. Άλλωστε αυτό επιθυμούν οι περισσότεροι, να μένουν συνεπείς στο χρέος τους κάνοντας το χρέος ένθερμη επιθυμία τους. Ο τραγικός ήρωας απαρνείται την επιθυμία του για να εκπληρώσει το χρέος τους. Για τον ιππότη της πίστης επιθυμία και χρέος είναι ταυτόσημα, αλλά βρίσκεται στην ανάγκη να απαρνηθεί και τα δυο. Το να παραιτηθεί απαρνούμενος την επιθυμία του, δεν αποτελεί γι'αυτόν κανενός είδους βεβαιότητα, γιατί αντικείμενο του χρέους του είναι αυτός ο ίδιος. Αν θέλει να είναι συνεπής και ως προς το χρέος και ως προς την επιθυμία του, δε γίνεται ιππότης της πίστης, γιατί τούτο ακριβώς απαιτεί απ'αυτόν το απόλυτο χρέος: την απάρνηση του χρέους. Ο τραγικός ήρωας εκφράζει ένα χρέος ανώτερο, αλλά όχι απόλυτο."
(ενημέρωση μισή ώρα αργότερα)
Απαντάω -αν και λίγο καθυστερημένα- στο ερώτημα που έθεσα ο ίδιος, επιθυμώντας να εκπληρώσω το χρέος μου προς το μπλογκ και τη συζήτηση που άνοιξα. Άρα, χρέος κατ'εμέ δεν πρέπει να είναι άλλο απ'το να γίνουν συμπτωματικά το χρέος και η επιθυμία (απαντώντας εμμέσως στον προλαλήσαντα cropper). Χρέος είναι "ό,τι οφείλει τις εις άλλον". Αλλά ο άλλος είμαι εγώ. Η ηθική είναι που διασώζει και το χρέος και την επιθυμία.
Και μιλώντας για χρέος εννοώ χρέος προσωπικό, χρέος ήθους και πεποιθήσεων. Ο ήρωας της πίστης μπορεί να είναι και ο πλέον άθεος, αρκεί απόλυτό του χρέος να είναι η επιθυμία του να μην έχει χρέος. Δεν υπάρχει, εξάλλου, εντελεχώς εκτελούμενο χρέος το οποίο να μη συνάδει με την επιθυμία μας. Το πρόβλημα ξεπροβάλλει όταν το χρέος είναι καθαρά εξωτερικής προέλευσης, όταν δεν έχει οικειοποιηθεί και η επιθυμία αντιστέκεται σ'αυτό. Τότε μεγαλώνει η απόσταση μεταξύ πραγματικότητας και επιθυμίας και η ψυχή αρχίζει να φλερτάρει με τα δαιμόνια.
Τελικά δεν είναι χρέος μου να είμαι έλληνας, χριστιανός, άντρας, οικογενειάρχης. Χρέος μου είναι να είμαι άνθρωπος και απόγειο της ανθρώπινης φύσης μου είναι να μπορώ να μετατρέπω σε προσωπική μου επιθυμία ακόμα και το αναπόφευκτο.

buzz it!

3 σχόλια:

cropper είπε...

Προφανώς, ο κύριος Κίρκεγκωρ κι εγώ δεν συμφωνούμε. Συμφωνεί όμως μαζί σου.
Πιθανότατα, η διαφωνία να βρίσκεται στο ότι βλέπω στο χρέος, στο οποιοδήποτε χρέος, προς ευατόν/άλλο, το στοιχείο του καταναγκασμού. Και το να κάνεις το καθήκον επιθυμία, συνιστά για μένα μέγιστη αλλοτρίωση. Όπως και το αντίθετο, κι ας ακούγεται παράξενα. Να κάνεις δηλαδή, την εκπλήρωση της επιθυμίας καθήκον. Εδώ βρίσκεται η τραγικότητα του ανθρώπου.

Η ετυμολογία της λέξης δεν είναι από το [άνω + θρώσκω], αλλά από το [ανήρ (άνδρας) + όψη (ορώ, όψομαι, όπωπα)]. Δες στα λατινικά το homo πόσο μοιάζει με το humus. Προς τα κάτω κοιτάει ο άνθρωπος, από τη γη βγήκε και στη γη καταλήγει. Την ετυμολογία του [άνω+θρώσκω] την προπαγάνδησε κυρίως η εκκλησία. Μεταξύ πολλών άλλων, δες κι αυτό το βίντεο.

Λες ότι "η ηθική είναι που διασώζει και το χρέος και την επιθυμία". Αλλά η ηθική κατηγορία δεν έχει σχέση με τη φύση του ανθρώπου. Ούτε με τις βασικές του ανάγκες, η κάλυψη των οποίων αποτελεί την βασική του επιθυμία, την οποία ο πρωτόγονος δεν αντιλαμβανόταν ως χρέος.

Να μην μιλήσουμε για το ποιές είναι οι επιθυμίες του σημερινού ανθρώπου. Πιστεύω ότι εδώ θα συμφωνήσουμε. Θα διαφωνήσω, όμως, πάλι, στην μετατροπή του αναπόφευκτου σε επιθυμία. Μα, αυτό θέλει η Εξουσία από σένα. Να επιθυμήσεις αυτά που δεν μπορείς ν' αποφύγεις.

Ας είμαστε σουρεαλιστές!
Ένα από τα συνθήματα του γαλλικού Μάη ήταν: "prenez vos desirs pour des realites" (πάρτε τους πόθους σας για πραγματικότητα).
Μέσα σε μια τέτοια γιορτή και με τέτοια ορμή πρέπει (=επιθυμώ) να ζούμε (κι όχι να βολευόμαστε με τον μίζερο στοχασμό για την κατάντια του Κον Μπεντίτ και των άλλων).

Ανέστης Μ. είπε...

Κατ'αρχάς σ'ευχαριστώ για το πολύτιμο βιντεάκι (αν κι εγώ απτο πανεπιστήμιο την έχω μάθει την ετυμολογία..). Αναθεωρώ λοιπόν, χωρίς να αλλάζει, όμως, το νόημα των όσων λέω.
Σαυτό που λες περί αλλοτρίωσης νομίζω η αλλοτρίωση ξεκινάει απτη στιγμή που το βλέπεις το θέμα αμφίδρομα. Κράτα μόνο την πρώτη επαγωγή και η αλλοτρίωση θα χαθεί.
Μιλάω για εξουσία του εαυτού σου κι όχι για εξουσία εκ των άνωθεν. Το εγώ πρέπει να διαλέγει τον εαυτό του. Γι'αυτό το χρέος μιλάω.

Λακων είπε...

Ωραία το έθεσες και πολύ όμορφα το έκλεισες.
Αναρωτιέμαι πως θα απαντούσε ο Προμηθέας αλλά και εμείς για τον Προμηθέα στο ερώτημα σου.
Συμφωνώ πλήρως με την ετυμολογία του cropper.

 
GreekBloggers.com