Ηθική ή φυλακή...;

Η ηθική, όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι ένα ζήτημα που απασχόλησε από αρχαιοτάτων χρόνων. Σήμερα, εν μέσω φθοράς και αφθαρσίας, δικαιούμαστε να προσθέτουμε κάτι περισσότερο; Η απάντηση πρέπει να είναι θετική, καθώς μόνο μια προσωπική ηθική μπορεί να συνιστά στάση αξιοπρέπειας απέναντι στη ζωή.
Αρχικά, όμως, η προσωπική ηθική για να είναι εφαρμόσιμη εντάσσεται στα ευρύτερα πλαίσια της αντικειμενικής ηθικής, χωρίς την τελευταία το πιθανότερο είναι να ίσχυε ακόμα και σήμερα ο νόμος της σωματικής δύναμης. Είναι λοιπόν αναγκαίοι οι νόμοι, θεσμοθετημένοι και άγραφοι. Κατά πόσο οί πρώτοι ανταποκρίνονται στις πραγματικές απαιτήσεις ή είναι ένα αχανές σύμπλεγμα με κενά και προβλήματα στο βάθος του είναι ένα ερώτημα που ανοίγει άλλη κουβέντα.
Επανερχόμενος στην προσωπική ηθική λοιπόν, ας θέσουμε ως βάση τον αυτοσεβασμό και κάθε κοντινή σ’αυτόν έννοια. Πρέπει να αγαπάμε πρώτα τον εαυτό μας για να αγαπήσουμε τον πλησίον μας. Το πρώτο είναι αναγκαία συνθήκη για το δεύτερο. Δυστυχώς προβάλλουμε πολύ συχνά τις αρνητικές μας αυτοαξιολογήσεις στον άλλον χωρίς να υπολογίζουμε κατά πόσο του αντιστοιχούν. Η προβλητική ταύτιση είναι ένα φαινόμενο που οξύνεται ολοένα στον καιρό της ευκολίας που διανύουμε.
Γεννηθήκαμε όμως φυλακισμένοι σ’ένα κόσμο που βασιλεύουν τα ένστικτα. Πρώτα ικανοποιούμε αυτά και ύστερα περνάμε σε δεύτερο επίπεδο προβληματισμού. Μιλάμε για ηθική λοιπόν, αν κι εφ’όσον έχουμε συνειδητοποιήσει τι ασυνείδητες ορμές κουβαλάμε. Ηθική δεν είναι φυλακή των ενστίκτων, αλλά συναρμόνισή τους με την πραγματικότητα. Τότε θα ενδιαφερθούμε για τον άλλον, και τότε θα καταλάβουμε πως ο άλλος είμαστε εμείς. Η αληθινά ανθρώπινη ηθική είναι της καρδιάς κι όχι του μυαλού, η αγάπη συνιστά τον υπέρτατο βαθμό της, και όταν αυτή καθίσταται πανανθρώπινη εξυψώνεται στην ανώτερή της σημασία. Το ωκεάνειο αυτό συναίσθημα οφείλει να είναι αυτοσκοπός μας. Τότε θα ξεπεράσουμε τις πεσσιμιστικές μας τάσεις να βλέπουμε τον εαυτό μας σαν πεταμένο σε ένα κόσμο χωρίς πυξίδα και νόημα. Τότε θα αποκτήσει η ανθρωπότητα ανθρωπιά, και ο άνθρωπος θα πάψει να είναι το μόνο ον που αφανίζεται από τους ομοίους του.
Ηθική τέλος πρέπει να υπάρχει a priori. Δεν είναι φιλοσοφία εκ των υστέρων για να δικαιολογήσουμε τα λάθη μας, αλλά προνόηση για να μην τα πράξουμε εις βάρους του εαυτού μας και των άλλων. Και η σημασία της πράξης φαίνεται απ’το γεγονός ότι οι συνέπειές της την καθιστούν ηθικά μεμπτή και όχι οι αγνές προθέσεις. Το ποιόν και το ποσό των πράξεων μας μας καθιστά ηθικούς ή ανήθικους. Η ηθική ενός ανθρώπου και η κλίμακα των αξιών του εξηγούνται μόνο με την ποσότητα και την ποικιλία των εμπειριών που έχει συσσωρεύσει. Πρέπει να είναι ηθική που να βγαίνει μπροστά και να αντιμετωπίζει τον κόσμο. Μόνο αναμετρώμενος με τη δυσκολία ο άνθρωπος κρίνει πότε-πότε τον εαυτό του και είναι ο μόνος που δύναται να το κάνει. Μόνο τότε πολεμά το απάνθρωπο και το άδικο και η ηθική αποκτάει την απαραίτητη μεστότητα για να γίνει ζωή.
ΥΓ: Εφορμώντας απ’την ανοιχτή πρόσκληση του Μαύρου Γάτου